Wat het verschil is tussen Jan Klaassenspel en een sprookjesachtig poppenspel

Jan Klaassen, de baby en Kartrijn

In het begin van mijn poppenspel carrière wilde ik niets van Jan Klaassen en Katrijn weten. Groot geworden met de verhalen van Camilla Koevoets van Poppentheater Toermalijn, wilde ik ook graag in die lijn mijn verhalen gaan vertellen. Sprookjesachtige verhalen. Sprookjesachtig omdat het verhaal ook zich in de huidige tijd kan afspelen zonder allerlei sprookjesfiguren als heksen, trollen, tovenaars, koningen en prinsessen die gered moeten worden door een knappe prins.

Toch ook overeenkomsten?

Het grappige is wel dat in mijn sprookjesachtige verhalen wel allerlei elementen zitten die ook voor komen bij het Jan Klaassenspel. Verstoppen, iets niet goed verstaan, achtervolgingen en natuurlijk reacties uitlokken bij het publiek. Het gevaar bij sprookjesachtig spel dat je figuren out of character kunnen raken. Een pop valt dan eigenlijk even uit zijn rol om iets te zeggen wat niet in lijn is met het verhaal. Met andere woorden de pop zegt iets wat hij eigenlijk niet kan weten.

De verschillen

Bij het Jan Klaassenspel heb je dat niet. Dat komt omdat Jan Klaassen en Katrijn zich in de huidige tijd afspeelt. In de tegenwoordige tijd en niet in een denkbeeldige tijd zoals bij sprookjesachtig wel het geval is. Daarom leent het Jan Klaassenspel zich bij uitstek voor commentaar op de situatie die zich op dat moment afspeelt. Je kunt gebruik maken van de actualiteit. Iets dat bij een sprookjesachtig spel is uitgesloten. Doe je het wel dan verliest je voorstelling aan geloofwaardigheid.

Nog een verschil tussen beide vormen is dat Jan Klaassen een uitvergroting is van de werkelijkheid, de realiteit. De bewegingen zijn extreem groot en bijna overdreven. Het is een soort van slapstick. Op de andere manier spelen kan veel verfijnder bijna poëtisch. Sprookjesachtig kan subtieler. Jan Klaassen is meer van dik hout zaagt men planken.

Waarom nu ineens wel Jan Klaassen?

Waarom heb ik dan toch het Jan Klaassenspel omarmt en moest ik bijna 30 jaar geleden niets van weten? In de loop der jaren verdiep je je natuurlijk in het vak waar je zoveel plezier aan beleefd. Maar ik was wars van veel Jan Klaassenspelers die met de figuur een soort moraalridder gaan uithangen. Het traditionele spel is anders. Dat is hard, rauw en zelfs gewelddadig. Echter het spel herbergt een bepaalde symboliek. Daar houd ik van. Het eerste barstje in Jan Klaassen is niet leuk kwam toen ik op het festival in Meppel Wim Kerkhove het traditionele spel zag spelen. Hij was toen nog de poppenkastspeler van de Dam in Amsterdam.

Traditie moet behouden blijven

Hij begon de Jan Klaassenacademie om de traditie van het Jan Klaassenspel in ere te houden en niet verloren te laten gaan. Veel poppenspelers, jonge poppenspelers, spelen niet meer in een kast zoals Jan Klaassen eigenlijk vereist. Ik hoorde veel enthousiaste verhalen over de academie en ben hem gaan volgen nadat ik op de Dam ook de Italiaanse en Engelse versie had gezien. De academie heb ik gevolgd bij Egon Adel de huidige speler van de poppenkast op de Dam.

Ook ik wil de traditie voortzetten. Het is tenslotte cultureel erfgoed geworden. Maar ik geef er wel mijn eigen draai aan.Want het spel is wel heel traditioneel, is stereotiep en rolbevestigend. Echter dat kun je heel makkelijk doorbreken en aanpassen aan de huidige beeld van de samenleving. Dat is ook de kracht van het Jan Klaassenspel. Bovendien vanwege het traditionele karakter kun je hier natuurlijk leuk mee spelen. Waardoor je publiek er zich bewust van wordt. Een spiegel voorhouden is wat je doet. Net als een aantal cabaretiers tegenwoordig doen. Pelle en Polle

/door

Al weer een jaar geleden…

Natuurboerderij de BrinkhorstAl meer dan een jaar heb ik mijn gezicht niet kunnen laten zien bij Natuurboerderij de Brinkhorst in Vathorst in Amersfoort. Vlak voor dat Nederland voor de eerste keer op slot ging had ik al in overleg met de Brinkhorst besloten om de voorstelling van maart 2020 niet door te laten gaan. Ook aan de traditie om op 2e Paasdag een voorstelling te spelen bij de kinderboerderij kwam een einde. Ook dit jaar zal er geen voorstelling te zien zijn daar omdat het land nog steeds op slot zit en de Brinkhorst voor dat deel gesloten is.

Is er al weer zicht op een nieuwe reeks voorstellingen aldaar?

Nee. Luidt kort en bondig het antwoord. De toekomst is nog te onzeker om al weer nieuwe afspraken te maken voor seizoen 2021-2022. Maar mochten de vooruitzichten weer gunstig worden dan hoop ik toch ergens volgend jaar weer een paar voorstellingen te kunnen spelen in Vathorst. Of het poppentheater terugkeert bij de andere min of meer vaste locatie in Leusden is nog maar de vraag. Hoewel het theater is aangepast en er weer voorstellingen gespeeld zouden kunnen worden, is er een andere bestuurlijke wind gaan waaien. Een wind die voor mijn poppentheater niet meer zo gunstig is al dat het was. Dat ik daar toch ook weer terugkeer, hetzij op zeer beperkte schaal, is toch niet geheel uit te sluiten.  Maar de kans is groot dat het boek daar voortaan gesloten zal blijven.

Mis je het ook zo? Wil je toch een voorstelling zien? Een privévoorstelling kan. klik hier voor informatie

/door

Wereld Poppenspeldag 2021

Jan Klaassen wilde een kleine bijdrage leveren aan Wereld Poppenspeldag 2021.

/door

Een nieuw figuur voor Jan Klaassenspel

GeneraalOm ooit het echte traditionele Jan Klaassenspel te kunnen spelen mag de generaal niet ontbreken.  Daarom heb ik hem nu aan mijn collectie van Jan Klaassenspel figuren toegevoegd.

De generaal vindt dat Jan Klaassen in het leger moet. Daar leert hij orde en discipline. Daar word je een echte man van zegt de generaal.  Vroeger was er opkomstplicht en moest iedere jongen gekeurd worden. Toen was het meer herkenbaar voor het publiek. Dat is nu minder het geval. Jan Klaassen ziet natuurlijk het leger helemaal niet zitten. Hij is tegen het gezag en slaat per ongeluk de generaal, tijdens het oefenen met het nep geweer en oefenen in marcheren, neer en die gaat eraan dood in het traditionele verhaal. Dat is de reden waarom Jan moet hangen. Hij heeft immers een mens vermoord.

Welke rol hij precies gaat krijgen in mijn versie weet ik nu nog niet.

Hoe maak je een generaal?

Je begint de zoektocht op het internet. Google afbeeldingen is dan natuurlijk heel fijn om te gebruiken. In eerste instantie zoek je natuurlijk op poppenkastpoppen van andere Jan Klaassenspelers. Helaas zijn die er niet zoveel. Eigenlijk helemaal niet. Natuurlijk heb je wel een idee in je hoofd hoe iemand uit het leger eruit moet zien. Het is een generaal van de landmacht dus groene kleding. (De marine is blauw en luchtmacht is grijs) Maar wat voor een pet moet hij op krijgen. Rob Numan van de Jan en Alleman poppenkast uit Huizen plaatste toevallig op Facebook een plaatje waar toevallig zijn generaal op stond. Zijn generaal heeft een steek op zijn hoofd. Zo een uit de Napoleontische tijd.  Toch heb ik er niet voor gekozen. Een pet die meer in de huidige tijd past vind ik beter op zijn plaats. Dan kom je al gauw uit bij petten zoals ze in het Russische leger hebben of waar je dictators mee ziet rondlopen.  Zo zou de pet voor mijn generaal ook moeten zijn. 

Zie dan maar eens een patroon te vinden van zo’n soort pet. Gelukkig het internet is ook hier weer heel handig voor. Met veel kunst en vliegwerk heb ik de pet op het juiste formaat gekregen en gemaakt. Maar hoe ziet een generaal er nog verder uit. Ik heb op het internet gelezen dat een generaal 4 sterren heeft. Natuurlijk ook epauletten en medailles.  Echter omdat de pop niet echt schouders heeft heb de epauletten opgelost met een gouden kantje en de medailles zijn gewoon een aantal knopen. Op zijn pet natuurlijk 4 sterren zoals een generaal behoort te hebben. Toen nog een snor en de wenkbrauwen maken hem compleet. Grappig is dat door de wenkbrauwen te veranderen kan hij streng of vriendelijk kijken.

Toevoegen aan huidige voorstellingen

Aan de bestaande verhalen die speel toevoegen zou een mogelijkheid zijn. Hoewel het bij Jan Klaassen en de baby minder makkelijk is dan bij Jan en de huisbaas. Bij het laatste verhaal moet Jan van Katrijn een baantje zoeken en dat zou natuurlijk iets in het leger kunnen zijn. Maar hoe Jan de generaal dan weer weg krijgt zonder hem neer te slaan? Dat weet ik op dit moment nog niet. Heb jij misschien een idee?

/door

Poppentheatervoorstelling op school tijdens coronatijd kan dat?

poppenkast in speellokaalJa hoor, dat kan. Hoe dan? Dat ligt hoe de school (leerkrachten) er mee om gaat.

Van mijn kant:
Ik ben alleen en kan bijna geheel zelfstandig mijn gang gaan. Even begeleiding naar de ruimte waar de voorstelling plaats gaat vinden en ik kan zonder verdere hulp aan de slag met het voorbereiden van de voorstelling. Natuurlijk is een kopje koffie of thee krijgen en hulp krijgen bij het uitladen van de auto indien nodig altijd welkom.

De schoolkant:Dan ligt het verder aan de school hoe ze de kinderen naar de voorstelling willen laten kijken. Laat je de kinderen wel met meerdere groepen tegelijk naar de voorstelling kijken of is het beter om iedere groep apart te laten kijken.  Wil je groepen apart laten kijken dan zijn er natuurlijk meerdere voorstellingen nodig.

Een unieke oplossing die Poppentheater Cassiopeia biedt is de mobiele poppenkast. Dan kunnen de kinderen in hun eigen lokaal blijven en naar de voorstelling kijken. Maar als je een groot aantal groepen hebt kan het zomaar eens zijn dat de voorstellingen over een aantal dagen verdeeld moeten worden.

Tijdsduur voorstelling

Het ligt er natuurlijk aan hoeveel keer een voorstelling gespeeld kan gaan worden. Bij een verhaal van ongeveer een uur kunnen er maximaal 3 voorstellingen op 1 dag. Bij een poppenspel van ongeveer een half uur passen er 5 in een schooldag. Hoeveel voorstellingen er gespeeld kunnen worden hangt natuurlijk af van hoelang de schooldag duurt. Hebben de kinderen nog echt een middagpauze van een uur of is er sprake van een continue rooster? Ook dat heeft invloed op hoeveel voorstellingen er op een dag mogelijk zijn. En hoeveel dagen er nodig zijn om alle groepen die je de voorstelling wil laten zien aan de beurt te laten komen.

Contactmoment

De overheid heeft op dit moment het liefst dat contactmomenten zo kort mogelijk  zijn.  Om het infectierisico te minimaliseren.  Zoals gezegd ben ik alleen en als ik in mijn eentje in het lokaal bivakkeer tijdens het opbouwen van de voorstelling kan er weinig gebeuren. Ook afstand houden tot personeel en zelfs de kinderen, die toch op enige afstand moeten zitten om alles goed te kunnen zien, is geen struikelblok.

Als ik echt uitga van een zo’n kort mogelijk contactmoment is dat een voorstelling gespeeld in de mobiele poppenkast. De voorstelling duurt ongeveer een half uur. Langere voorstellingen speel ik sowieso alleen in de grote poppenkast. De grote kast kent een opbouwtijd van een uur. De mobiele poppenkast is met 20 minuten of korter speelklaar.  Het ligt er een beetje aan of ik met of zonder geluidsversterking moet spelen. Alleen met de mobiele poppenkast kan het contactmoment het kortst zijn. Met deze kast kan ik ook van lokaal naar lokaal lopen.

Kinderen hebben grote behoefte aan echt

In deze tijd merk ik echt dat kinderen behoefte hebben aan iets dat zich concreet voor hun neus afspeelt. Ik voel dat af en toe als ik een voorstelling speel dat kinderen het kijken naar een beeldscherm een beetje beu zijn. Het spelen van games uitgezonderd. Met een poppenspelvoorstelling is er weer even contact tussen de poppenspeler en de kinderen. Ook al zit er een poppenkast tussen. Het is 3D in plaats van 2D.

/door

Hoera! Poppentheater Cassiopeia 28 jaar

VuurwerkOp het moment dat ik dit schrijf bestaat Poppentheater Cassiopeia 28 jaar.  Eigenlijk al ietsje langer maar, de cursus boekhouden die ik toen volgde vond ik een mooi startmoment.  Je moet nu eenmaal een beginpunt kiezen. Daarom heb ik 1 maart 1993 als startdatum gekozen bij mijn inschrijving van de Kamer van Koophandel. Dat was toen nog geen verplichting.

Bijstand

Ik begon 28 jaar geleden vanuit een bijstandsuitkeringssituatie. Hierdoor kreeg ik te maken met het besluit Zelfstandigen. Een regeling om mensen met een bijstandsuitkering naar ondernemerschap te begeleiden. Je moet onder andere een ondernemingsplan schrijven en krijgt de nodige ondersteuning bij het volgen van cursussen. Een ondernemingsplan schrijven is iets dat ik iedere poppenspeler die er zijn beroep van wil maken kan aanraden.  Ik mocht een best wel dure cursus volgen in ondernemer zijn in de kunstsector. Ik zat op les met allerlei beeldend kunstenaars. (schilders, beeldhouwer, fotografen) Dan kom je er achter dat poppenspel toch wel een heel toegankelijke vorm van kunst is. Alles bij de sociale dienst was er op gericht om een startkrediet aan te gaan vragen bij de gemeente. Toen nog maximaal 30.000 gulden groot.

Op eigen benen

Maar toen het tijd was geworden om een aanvraag in te gaan dienen bleek het helemaal niet nodig. Ik was al zo druk aan het werk mede doordat ik contact had met veel collega’s en die mij  opdrachten doorspeelden. Ik kon verder op eigen benen. Fietsen zonder zijwieltjes. Nu moet ik zeggen dat ik dat in het begin best wel spannend vond. Je haalt toch het financiële vangnet weg.  Gelukkig bleef het goed  gaan en ging het steeds beter. De uitkering die ik een tijd genoten had moest en kon ik met gemak terugbetalen.  Het kon ook omdat mijn woonlasten laag waren. Ik woonde toen nog bij mijn ouders. Zonder hen zou het vast een stuk moeilijker zijn geweest.

/door