Cassiopeia Kennisbank

poppentheatertermen uitgelegd

Snel naar:

Het meest gespeeld
De poppenkasten
Repertoire overzicht
Cassiopeia op Youtube
Voorstelling aan huis
Poppentheater voor peuters
Voorstelling op school
Voorstelling op evenement
Naar poppentheater toe
Workshop/Cursus/Advies
Vraag het aan Marcel
Hoe het begon…
Links naar andere sites
Blog
Veel gestelde vragen
Cassiopeia Kennisbank
Privacyverklaring

Ja, ik wil een voorstel(ling)

Een pop is ieder twee of drie dimensionaal object dat alleen door inspanning van een persoon kan bewegen. Soms lijkend op een mens of dier of is een voorwerp.

Poppenspel is de suggestie wekken dat het object/pop leeft en daarmee een dramatische handeling verrichten. Dat kan de poppenspeler onzichtbaar doen voor het publiek in een poppenkast of is zelf zichtbaar op het toneel aanwezig om de poppen te bespelen.

Een gebeurtenis in een gespeelde situatie, dan wel de waarneembare fysieke actie of activiteit die de poppen/objecten, als gevolg van (een) beweegreden(en) of motief ondernemen tijdens het dramatisch spel, die een verandering teweegbrengt in de gegeven dramatische situatie, waardoor een ontwikkeling in het handelingsverloop c.q. spel plaatsvindt.

Een poppenspeler is iemand die poppen of objecten manipuleert. De poppenspeler wekt de suggestie dat de objecten/poppen daadwerkelijk leven.

Ander woord voor poppenspeler. Iemand die andere mensen naar zijn eigen hand weet te zetten en doen wat hij zegt. Dat doet een poppenspeler met zijn poppen.

Ander woord voor bewegen van poppen of objecten. Het heeft ook de betekenis van iemand overhalen iets te laten doen wat hij eigenlijk niet wil.

Is een scherm met een meestal wit vlak. De schim wordt tussen de lichtbron en het scherm gehouden en zo wordt zijn schaduw getoond.

Een poppenkast die kan bewegen doordat hij aan het lichaam van de poppenspeler vastzit. Hij wordt ook wel wandelende poppenkast of schouderkast genoemd omdat in vroeger tijden de kast met banden op de schouders van de poppenspeler rustte.

Een kast gemaakt van hout of frame met doeken met daarin een kijkopening, ook wel speelopening genoemd waarin het poppenspel met poppen plaatsvindt. Het lijkt op het toneel in een theater.

Een plank in de poppenkast waarop de rekwisieten die tijdens de voorstelling gebruikt worden kunnen worden geplaatst.

Is een plank die de onderkant van de speelopening van de poppenkast markeert. Hier op kunnen voorwerpen/ rekwisieten worden geplaatst die de poppen tijdens hun spel gebruiken. Ook kan er decor op worden geplaatst.

Het gedeelte in de poppenkast waardoor je in de poppenkast kunt kijken. In het theater zou je spreken over het toneel. Soms hangen er gordijntjes voor.

Decor geeft de plaats van handeling aan. Het kan geschilderd zijn op doeken of in twee of drie dimensies in de poppenkast of op het toneel aanwezig zijn.

Poten en Friezen zijn de afstopping in de poppenkast of het theater. De poten staan of hangen aan weerszijden van de speelopening. De friezen hangen aan het plafond. Meestal zijn ze zwart van kleur. Het voorkomt dat het publiek de achterwand en zijwanden van de poppenkast of theater ziet. Ook biedt het de mogelijkheid voor de poppen om op te komen en af te gaan.

Een poppenkast is een theater in het klein. Daar hangen in veel gevallen spots aan en in de kast of ze staan op statieven er voor. Belichting kan bijdragen aan de sfeer van de voorstelling. Naast licht is er ook vaak een geluidsinstallatie. Hiermee kunnen muziek en geluidseffecten worden afgespeeld. Op de geluidsinstallatie kan ook een microfoon worden aangesloten zodat de poppenspeler zeker als hij in een houten kast speelt goed te verstaan blijft. Met een geluidsinstallatie wordt optreden in een grote zaal mogelijk omdat vaak door slecht akoestiek de menselijke stem op enige afstand niet meer goed te verstaan valt. Bovendien is het beter voor de stem van de poppenspeler. Die hoeft dan niet meer zo hard te spreken en spaart daardoor zijn stem.

Een gebouw waar uitsluitend poppenspel wordt gespeeld. Al dan niet in een poppenkast. Het wordt ook wel een vast theater genoemd. Het kan ook de aanduiding zijn van een gezelschap dat met poppen voorstellingen speelt.

DCF 1.0

Een vasttheater is een poppentheater. Een ruimte of gebouw waar uitsluitend poppenspel te zien is. Net als een theater voor toneel of een concertzaal voor muziek.

De naam zegt het al, het is een theater dat reist. Het heeft vaak wel een vaste standplaats maar er vinden daar geen voorstellingen plaats. Die voorstellingen gebeuren op locatie. Een locatie waar het poppentheater naar toe moet reizen.

Een theatervorm verwant aan poppentheater. Nu worden er geen op mens- of diergelijkende figuren gebruikt maar objecten. Dat kunnen alledaagse gebruiksvoorwerpen zijn of abstracte vormen en figuren

Bij zwarttheater is de belichting zo opgesteld dat het licht wel op de poppen valt maar niet op de poppenspeler. De poppenspeler is ook helemaal in het zwart gekleed en daardoor bijna onzichtbaar voor het publiek.

Een pop gemaakt met als doel om er poppenkast mee te gaan spelen.

De pop zit direct op de hand van de poppenspeler. Beweegt de speler zijn vingers dan beweegt de pop. Hij wordt van onderaf bespeeld. Sokpoppen en vingerpoppen behoren ook tot deze categorie.

In de kop van de pop zit een stok. De stok kan bewogen worden door de poppenspeler. Is makkelijker te bedienen dan een handpop. Vaak hebben de handen ook een stok. Wordt net als de handpop van onderaf bespeeld.

Een pop aan draden of stangen aan de kop en ledematen. De draden komen samen bij het kruishout waar de poppenspeler de pop mee bedient. Je bespeelt de pop door aan de draden te trekken of het kruishout te bewegen. De pop wordt van bovenaf bespeeld. De bewegingen van de pop zijn indirect.

Een stangpop is bijna hetzelfde als een marionet. Alleen zit er een stang in het midden van de kop en is vaak van metaal. Aan de ledematen, meestal de armen zit ook een stang of een draad. Het uiteinde van de stang uit de kop heeft meestal een oog waar de draad van de armen doorheen loopt.

Een pop met een bek die open en dicht kan. Behoort tot de handpoppen. Alleen bedient de hand van de poppenspeler de bek en kan in zijn andere hand stokjes bedienen die aan de armen zitten net als bij de stokpop. Of gebruikt de hand die over is als hand van de pop. De muppets van Jim Henson behoren tot deze categorie.

In tegenstelling tot de andere vormen van poppenspel wordt niet de pop maar de schaduw van de pop getoond. Wordt vaak met stokjes of ijzerdraad bewogen. Hij kan van de achterkant of de onderkant worden bewogen.

Een pop met een mechaniek aan de achterzijde van de pop waarmee, mond en ogen bedient kunnen worden. De poppenspeler is zichtbaar voor het publiek en als de pop spreekt houdt de poppenspeler zogenaamd zijn mond. Het lijkt alsof de manipulator met zijn buik spreekt.

De poppen bij deze vorm van poppenspel zijn gemaakt van papier of karton. Ze staan in een strip die over het toneel heen en weer wordt bewogen. Soms met mechaniekje om het poppetje om te kunnen laten draaien en je hem op de rug ziet. De poppenkast is een theater, vaak een kopie van een bestaande schouwburg of theater. Je zou kunnen spreken van een echte theatersimulator.

Jan is, samen met zijn vrouw Katrijn, de hoofdpersoon van een poppenkastspel dat al eeuwenlang bekend is in de Lage Landen.
Jan Klaassen is hoogstwaarschijnlijk gebaseerd op Pulcinella uit de Italiaanse commedia dell’arte en had oorspronkelijk hetzelfde uiterlijk, namelijk een hoge bochel en een puntige buik. Hij heeft een grote, snavelachtige neus die rood is van de drank. De kin is naar de neus toe gebogen. Hij draagt een hoge puntmuts die naar voren hangt, met een belletje of kwast aan de punt. Zijn voeten steken in klompen.
Hij is een dommig personage met een gouden hart. Hij betrekt het publiek vaak bij het spel. Zo zal hij hen vragen op een bepaald voorwerp te letten en hem te roepen als er wat mee gebeurt. Dat dit verkeerd afloopt staat bij voorbaat al vast. Toch hebben al zijn avonturen een happy end.

Het Jan Klaassenspel wordt traditioneel gespeeld met handpoppen in een poppenkast. Jan Klaassen wordt door de poppenspeler altijd op de rechterhand gehouden, de andere personages op de linkerhand. Er zijn ook spelers die Jan Klaassenvoorstellingen met marionetten geven. Het Jan Klaassenspel kent een aantal vaste personages naast Jan en Katrijn zijn er de baby, de agent, de generaal, de dood van Pierlala, de beul van Haarlem, de boef en de duivel.

In het Engels heten Jan en Katrijn, Mr. Punch and Judy. In het Frans Polichinelle en in het Duits Kasperl. Andere vergelijkbare figuren zijn Junker Stockfisch (Duitsland), Christovita (Spanje), Petroesjka (Cyrillisch: Петрушка) (Rusland), Guignol (Frankrijk), Karagiozis (Griekenland) en Karagöz en Hacivat (Turkije). In het Antwerpse poesjenellentheater zijn twee op Pulcinella gebaseerde figuren, de Neus en de Bult.

De Muppets zijn bedacht door Jim Henson. Het zijn in de meeste gevallen klapbekpoppen met stokjes aan de armen. Soms ook wordt de muppet door meerdere spelers bewogen. Veel poppen hebben afneembare ogen, oren, neuzen en haren zodat je met een basispop vele karakters kan maken. Ook in Sesamestreet (Sesamstraat) zitten muppets. De muppets werden wereld beroemd door de Muppetshow, een televisieprogramma.

De Nederlandse Vereniging voor het Poppenspel (NVP) is opgericht in 1955 en zet zich van meet af aan in voor het poppenspel in Nederland. Wij willen poppenspelers (amateurs en beroepsspelers), theaterprogrammeurs, musea, bibliotheken, leerkrachten in het onderwijs en (natuurlijk) toeschouwers enthousiast maken voor het poppen-, figuren- en objecttheater.
Bij de NVP zijn allerlei mensen aangesloten: van theatermakers, poppenspelers, figurentheaters, marionettentheaters, maar ook geïnteresseerde mensen uit het onderwijs en liefhebbers van poppen-, figuren- en objecttheater. Daarnaast is de NVP het Nederlandse centrum voor de wereldorganisatie UNIMA.

Stichting Provinciaal Overleg Poppenspelers Utrecht is opgericht in 1985. Bedoelt om poppenspel in de ruimste zin van het woord te bevorderen in de provincie Utrecht. Door poppenspelers de kans te geven zich te professionaliseren op artistiek en zakelijk vlak en door deel te nemen aan kunst en cultuuroverlegsituaties. Het POPU is ontstaan uit de NVP-UNIMA. De vereniging had in alle provincies een overleg gestart zodat poppenspelers uit de provincie elkaar konden ontmoeten. Het POPU is het enige overleg dat uit die tijd is blijven bestaan. Op initiatief van de NVP worden er sinds kort nieuwe regiobijeenkomsten, a la POPU, georganiseerd. Niet meer per provincie zoals voorheen maar per regio. Er bestaat een regio Noord, Zuid en West. Oost en Midden vallen onder het POPU.

Helaas is na 38 jaar het doek gevallen voor deze stichting. Doordat er geen bestuursleden meer te vinden waren en er de afgelopen jaren veel is veranderd in het deelnemersbestand van de stichting, is besloten om met de stichting te stoppen. De honneurs voor het midden van Nederland zullen voortaan weer worden waargenomen door de NVP-UNIMA. Het overleg keert terug naar haar oorsprong.

Union Internationale de la Marionnette (UNIMA) is de internationale vereniging voor poppenspelers en liefhebbers van het poppentheater. De vereniging werd op 20 mei 1929 opgericht in Praag. In 1981 verplaatste Jacques Félix het hoofdkwartier naar het Franse Charleville-Mézières.
UNIMA verenigt alle denkbare vormen van het figuren- en poppentheater, zoals het poppenspel, objectentheater, schimmenspel en meer.
De vereniging is aangesloten bij de UNESCO en stelt zich tot doel het poppenspel en figurentheater in het belang van de mensenrechten, vrede, vrijheid en wederzijds begrip in te zetten, zowel tussen mensen als tussen volkeren. Op de vergadering in juni 2002 werd 21 maart verklaard tot Internationale dag van het poppenspel

Karakter of inborst is de combinatie van vaste innerlijke eigenschappen of karaktertrekken van een persoon. Deze combinatie bepaalt hoe een persoon met bepaalde dingen omgaat. Een pop wordt ook wel omschreven als een karakter.

Vertoning van een poppenspel aan een publiek. Een aaneenschakeling van scenes waarin poppen handelingen verrichten om een verhaal uit te beelden.

Een ander woord voor poppentheatervoorstelling.

Voorstelling in een poppenkast.

Voorwerpen die poppen kunnen gebruiken tijdens het poppenspel. In het Engels heten ze props.

Is een deel van een voorstelling. Een voorstelling bestaat vaak uit een of meerdere bedrijven. Het verhaal kan zich op verschillende plaatsen afspelen. Ieder bedrijf kan zich in een ander decor afspelen.

Een scene laat een of meerdere handelingen zien van een of meerdere karakters/poppen/personages. Een aantal scenes vormen samen een bedrijf. Een of meerdere bedrijven weer een poppenspelvoorstelling.

Ander woord voor iemand die zich met het vermaak van andere mensen bezighoudt.

Is de tekst en volgorde van handelingen die poppen uitvoeren om een verhaal uit te beelden.

Iemand die poppen maakt. Het hoeft niet altijd een poppenspeler te zijn.

Een uitdrukking om aan te geven dat iets onecht is. Het stelt allemaal niets voor. Met het is allemaal poppenkast wordt het Jan Klaassenspel bedoelt.