Tag Archief van: Jan Klaassen Academie

Wat het verschil is tussen Jan Klaassenspel en een sprookjesachtig poppenspel

Jan Klaassen, de baby en Kartrijn

In het begin van mijn poppenspel carrière wilde ik niets van Jan Klaassen en Katrijn weten. Groot geworden met de verhalen van Camilla Koevoets van Poppentheater Toermalijn, wilde ik ook graag in die lijn mijn verhalen gaan vertellen. Sprookjesachtige verhalen. Sprookjesachtig omdat het verhaal ook zich in de huidige tijd kan afspelen zonder allerlei sprookjesfiguren als heksen, trollen, tovenaars, koningen en prinsessen die gered moeten worden door een knappe prins.

Toch ook overeenkomsten?

Het grappige is wel dat in mijn sprookjesachtige verhalen wel allerlei elementen zitten die ook voor komen bij het Jan Klaassenspel. Verstoppen, iets niet goed verstaan, achtervolgingen en natuurlijk reacties uitlokken bij het publiek. Het gevaar bij sprookjesachtig spel dat je figuren out of character kunnen raken. Een pop valt dan eigenlijk even uit zijn rol om iets te zeggen wat niet in lijn is met het verhaal. Met andere woorden de pop zegt iets wat hij eigenlijk niet kan weten.

De verschillen

Bij het Jan Klaassenspel heb je dat niet. Dat komt omdat Jan Klaassen en Katrijn zich in de huidige tijd afspeelt. In de tegenwoordige tijd en niet in een denkbeeldige tijd zoals bij sprookjesachtig wel het geval is. Daarom leent het Jan Klaassenspel zich bij uitstek voor commentaar op de situatie die zich op dat moment afspeelt. Je kunt gebruik maken van de actualiteit. Iets dat bij een sprookjesachtig spel is uitgesloten. Doe je het wel dan verliest je voorstelling aan geloofwaardigheid.

Nog een verschil tussen beide vormen is dat Jan Klaassen een uitvergroting is van de werkelijkheid, de realiteit. De bewegingen zijn extreem groot en bijna overdreven. Het is een soort van slapstick. Op de andere manier spelen kan veel verfijnder bijna poëtisch. Sprookjesachtig kan subtieler. Jan Klaassen is meer van dik hout zaagt men planken.

Waarom nu ineens wel Jan Klaassen?

Waarom heb ik dan toch het Jan Klaassenspel omarmt en moest ik bijna 30 jaar geleden niets van weten? In de loop der jaren verdiep je je natuurlijk in het vak waar je zoveel plezier aan beleefd. Maar ik was wars van veel Jan Klaassenspelers die met de figuur een soort moraalridder gaan uithangen. Het traditionele spel is anders. Dat is hard, rauw en zelfs gewelddadig. Echter het spel herbergt een bepaalde symboliek. Daar houd ik van. Het eerste barstje in Jan Klaassen is niet leuk kwam toen ik op het festival in Meppel Wim Kerkhove het traditionele spel zag spelen. Hij was toen nog de poppenkastspeler van de Dam in Amsterdam.

Traditie moet behouden blijven

Hij begon de Jan Klaassenacademie om de traditie van het Jan Klaassenspel in ere te houden en niet verloren te laten gaan. Veel poppenspelers, jonge poppenspelers, spelen niet meer in een kast zoals Jan Klaassen eigenlijk vereist. Ik hoorde veel enthousiaste verhalen over de academie en ben hem gaan volgen nadat ik op de Dam ook de Italiaanse en Engelse versie had gezien. De academie heb ik gevolgd bij Egon Adel de huidige speler van de poppenkast op de Dam.

Ook ik wil de traditie voortzetten. Het is tenslotte cultureel erfgoed geworden. Maar ik geef er wel mijn eigen draai aan.Want het spel is wel heel traditioneel, is stereotiep en rolbevestigend. Echter dat kun je heel makkelijk doorbreken en aanpassen aan de huidige beeld van de samenleving. Dat is ook de kracht van het Jan Klaassenspel. Bovendien vanwege het traditionele karakter kun je hier natuurlijk leuk mee spelen. Waardoor je publiek er zich bewust van wordt. Een spiegel voorhouden is wat je doet. Net als een aantal cabaretiers tegenwoordig doen. Pelle en Polle

/door

Openingsvoorstelling Spaanse week bij Theater de Tuin afgelast

Jan Klaassen, de baby en KartrijnOp zondag 22 maart zou bij Theater de Tuin de Spaanse week van start gaan. Mijn voorstelling ‘Jan Klaassen en de baby’ omgedoopt tot ‘Jan Klaassen, de baby en Don Juan’ zou de eerste voorstelling binnen thema Spanje zijn. Echter door de maatregelen van de overheid kan het optreden niet doorgaan. In theater de Tuin passen meer dan 100 mensen en die zitten dan ook nog eens heel dicht op elkaar. Normaal niet zo’n probleem alleen nu met het corona virus wel.

Vorig jaar toen mij gevraagd werd of een voorstelling had die binnen het thema Spanje zou passen, was ik bezig met mijn Jan Klaassen Academie. Want geen van mijn andere voorstellingen heeft echt een link met Spanje. Sinterklaasvoorstellingen daar gelaten. Toen heb ik aan mijn huidige  ‘Jan Klaassen en de baby’ Don Juan (Mooie Jan) toegevoegd. Hij spreekt tijdens de voorstelling een aantal worden Spaans en zingt een Spaans slaapliedje voor de baby. Et Voila, je hebt een voorstelling die gespeeld kan worden in een Spaanse week.

Jammer dat ik hem nu niet mag spelen. Ik had me er zeer op verheugd. De vrijwilligers bij de Kindertuin ook.  Ik heb er goede hoop op dat de Spaanse week gewoon wordt uitgesteld en dat hij wellicht pas volgend seizoen toch alsnog een keer bij Theater de Tuin te zien zal zijn.

/door

Waarom nu toch ook Jan Klaassen?

Wie poppenkast zegt, zegt Jan Klaassen en Katrijn.  Ik moest er niks van hebben. Ik vond Jan Klaassen niks aan.  Vooral door de verhaaltjes waar talloze boekjes van zijn met speeltekstjes om voor kinderen of door kinderen te laten spelen.

Grote voorbeeld

Ik ben groot geworden met de voorstellingen van Poppentheater Toermalijn. ‘De verdwenen maan’, ‘Tra de Trol’, ‘Joeri en de kleine draak’, ‘Een kusje voor Katrientje’, ‘Peter het spitsneusmannetje’ zijn enkele titels van voorstellingen die meerdere keren gezien heb. Bij Camilla Koevoets kwamen Jan Klaassen en Katrijn niet voor.  Ze zeggen wel eens; Waar je mee omgaat word je mee besmet. Dus ook in mijn voorstellingen kwamen ze niet voor. Ook werd er laatdunkend gesproken over Jan en Katrijn.

Jan KlaassenDe ommekeer

Toen ik de Poppentheaterwerkplaats in Amstelveen volgde, hadden we les van Wim Kerkhove. De toenmalig poppenspeler op van de Dam. Hij was op zoek naar een opvolger. Daar kwam het eerst barstje in het bastion van Jan Klaassen, daar wil ik niets van weten. Ook heb ik hem zien spelen op een festival in Meppel. Daar zag ik voor het eerst het traditionele Jan Klaassenspel. Het spel met de generaal, de beul van Haarlem, Dood van Pierlala en de Duivel. Ik vond het geweldig.

Jaren later begon Wim Kerkhove de Jan Klaassen Academie omdat, er zich geen geschikte opvolger had aangediend.  Ook dreigde het Jan Klaassenspel te gaan verdwijnen. De traditionele vorm dan wel te verstaan. Omdat te voorkomen begon hij geïnteresseerden op te leiden tot Jan Klaassenspeler. Egon Adel en Frouke van Zomeren behoorden tot de eerste lichting. Zelf was ik er toen nog niet aan toe.

Weer een paar jaar later zag ik zowel Frouke op het festival in Amersfoort, als Egon op een festival in Weesp, Jan Klaassen en de baby spelen. Dat vond ik super grappig. Geen zoetsappige verhaaltjes zoals de speeltekstjes in de boekjes. Toen was het feest op de Dam omdat Jan 125 jaar geleden op de Dam was begonnen. Er waren naast de Nederlandse Jan ook, Mr. Punch uit Engeland en Pulcinella uit Italië.  Dat was hetgeen wat de doorslag gaf toen ik hoorde dat de Jan Klaassen Academie weer van start ging. Naar aanleiding van de tentoonstelling die er was ben ik het boek van Wim Meilink gaan lezen wat hij heeft geschreven over het traditionele Jan Klaassenspel. Kwam dat even goed uit.  Je moest het ook lezen voor de cursus.

Jan Klaassen, Don Juan en de baby

Zo zijn Jan Klaassen en zijn vrouw Katrijn ook op mijn repertoire terechtgekomen. Een voorstelling in de traditie van het Jan Klaassenspel. Geschikt voor jong en oud. Omdat ik volgend jaar bij Theater de Tuin tijdens de Spaanse week er een voorstelling ga spelen heb ik er Don Juan bijgehaald.  De vrouwenversierder eerste klas.  Maar eigenlijk is het een variant op Jan Klaassen en de baby. Ook heeft de voorstelling elementen uit het Punch and Judy spel en uit het spel van Pulcinella.

Het is heel belangrijk dat het traditionele Jan Klaassenspel blijft voortbestaan. Ik ga er zeker nog een andere voorstelling mee maken.

/door

Jan Klaassen en Katrijn

Jan Klaassen en KatrijnZoals in een eerder bericht gezegd, volg ik op dit moment de Jan Klaassen Academie in Amsterdam. Hier leer ik het traditionele Jan Klaassenspel spelen.  Een verhaal met vaste personages en scenes.  Op de foto hiernaast zie je mijn eerste Jan en Katrijn. Maar deze twee zijn te klein. Daarom heb ik nu een nieuw stel gemaakt.

Een nieuwe Jan en Katrijn waarvan de kop een stuk groter is dan het vorige koppel.  Ook de handjes zijn groter. Voor Jan ben ik zelfs naar een souvenirwinkel gegaan in Amsterdam om klompjes te kopen.

Nieuwe manier van poppen en handjes maken

Bij deze poppenkoppen ben ik op een andere manier te werk gegaan dan voorheen.  Ook in een vorig blogbericht vertelde ik over de workshop van Henk Boerwinkel over het maken van koppen van papieren plakband ook wel aquareltape genoemd. Die techniek heb ik bij de nieuwe koppen toegepast. Eerst met Artista een kop geboetseerd en daar dan met het plakband in kleine strookjes over heen. Eerst een laag bruin, dan wit en dan weer bruin.

Artista is nogal kwetsbaar.  Als je niet 0ppast sla je zo een stuk af. Doordat er nu plakband overheen zit zal dat niet meer zo snel gebeuren. Als de lijm van het plakband is opgedroogd wordt het knoeper hard en de kop op zichzelf blijft licht.

De muts van Katrijn

De muts van Katrijn had nog wel wat voeten in aarde. Het lukte maar niet om haar muts goed te krijgen. Uiteindelijk door hem minder strak aan te trekken,  is het nu een goede muts geworden. Eerdere versies leken er op alsof ze een dot slagroom op haar hoofd had. Toen heb ik nog een leuk bandje voor de muts gezocht en dat maakte het geheel af.

Nu Don Juan en de baby nog. Daarvan is de kop ook al klaar. In de planning ligt ook nog de dood van Pierlala, de Duivel, de generaal en de beul van Haarlem. Ook de huisbaas, agent en boef horen nog tot de uitbreidingsmogelijkheden.

Hieronder de nieuwe Jan en Katrijn. Ook hun handjes zijn van papieren plakband.

Jan Klaassen en Kartijn

/door

Poppenkop maakcrisis?

Kop van Jan KlaassenVoor de Jan Klaassen Academie word je geacht een eigen set poppen te maken. Ik ben natuurlijk begonnen met Jan Klaassen.  Zoals je op de foto kunt zien is de kop goed gelukt. Voorafgaand aan het maakproces natuurlijk vele afbeeldingen en plaatjes met Jan bekeken en gekeken hoe hij er bij collega’s uit ziet.  Jan heeft een grote haakneus en een puntige kin.

Papydur

Als basis zit er een piepschuim ei in met een elektriciteitsbuis mofje.  Daar kan straks mijn vinger in. Om de kop zo licht mogelijk te houden heb je niet al te zware boetseerklei nodig. Vroeger gebruikte ik altijd Papydur. Een soort houtstof waar je water bij doet en dan wordt het een soort klei. Het droogt aan de lucht. Doordat het krimpt komen er ook soms barsten in die je dan vervolgens weer met hetzelfde spul dicht kan smeren.  Zo’n kop is als hij klaar is zeer sterk en je kunt er in zagen en boren. Maar hij is ook zwaar.

Artista

Toen verscheen er Artista op de markt. Aangeraden door een collega nam ik de proef op de som. Arista is een soort boetseerklei. Hij droogt net als Papydur aan de lucht en als het droog is is het vederlicht. Alleen er is een nadeel. Het is heel kwetsbaar. De drakenkoppen van ‘De regenboogdraak’ had ik er van gemaakt. met allerlei puntige uitsteeksels. Superleuk maar bij de eerste repetitie sloeg ik er al bij een aantal punten af.

Nu heeft Arstista het voordeel dat je het alleen maar nat hoeft te maken en dan kan je er zo weer een stuk aanplakken. Maar bij de draken werkte dat niet. Die heb ik toen maar geheel van fleece gemaakt. Daardoor zijn ze nu zeer aaibaar geworden.

Als voorbereiding voor het maken van de Jan Klaassenkop die toch tegen een stootje moet kunnen heb ik een kop van Artista die ik gemaakt had beplakt met de papieren plakbandtechniek. Dan blijft de kop licht en wordt door het plakband ook oersterk. Zo wilde ik de kop van Jan gaan maken. Dus ik hup naar de winkel want mijn Artista voorraad was op.

Het probleem…

Voorheen kocht ik mijn Artista bij Pipoos. Tot mijn grote verbazing verkocht Pipoos het ineens niet meer. Dat is balen. Wat nu? Gelukkig hebben ze een alternatief en dat is hun eigen merk. Op het eerste gezicht lijkt het precies hetzelfde. Maar bij het openen van de verpakking is het toch anders. Het werkt wel heel lekker. Iets beter dan Artista. Het heeft ook iets weg van Papydur. Je zou bijna kunnen spreken van een combinatie van Artista en Papydur. De kop op de foto bij dit bericht is er mee gemaakt.

Als je verpakking moet geloven wordt het licht en is het geschikt voor poppen en marionetten. Als de kop net klaar is voelt hij zwaar aan.  Door het drogen word hij wel wat lichter maar niet zo licht als Artista. Ik heb de kop met Artista en plakband op de weegschaal gelegd en de kop van de foto. Nu blijkt dat de kop van Jan 100 gram is en de kop met papieren plakband 50 gram. Aangezien iedere gram telt als je de kop constant op je vinger moet hebben, is het alternatief van Pipoos minder geschikt.

Wat nu?

Gelukkig is er het Internet. Er zijn een aantal webshops die het verkopen. Handig dat je dan prijzen kan vergelijken. Ik ben uitgekomen bij de groothandel Zwajomi Clay en daar een bestelling gedaan. Ze leveren echter niet aan particulieren. Wel als je een bedrijf hebt met KvK nummer. Dat heeft Poppentheater Cassiopeia.

Er zit niets anders op dan Jan nog een keer te maken van Artista. Gelukkig heb ik nog voldoende materiaal om 1 kop te kunnen maken.

/door

Jan Klaassen academie begint maandje later

Jan Klaassen en KatrijnDe Jan Klaassen academie, waar ik in het vorige bericht over sprak, begint een maandje later.  Het komt omdat er eind vorig jaar bij de cursusleider is ingebroken en brand gesticht. Hierdoor moest hij hals over kop nieuwe woonruimte zien te vinden en moet de schade aan zijn woonboot weer worden hersteld.

Het geeft mij mooi de gelegenheid om goed voorbereid aan dit hele traject te beginnen.

/door

De Jan Klaassen Academie

Jan Klaassen en KatrijnKomende week is het zover. Dan start de Jan Klaassen Academie weer. Na het zien van een aantal poppenspelers die het Jan Klaassenspel spelen. Heb ik besloten me ook in dit genre te gaan bekwamen. Zeker na het zien van een Pulcinella speler uit Italië en de Punch and Judy speler uit Engeland, tijdens het festival ter ere van 125 jaar Poppenkast op de Dam,  was ik om. Dat zijn de tegenhangers van Jan Klaassen. Toch lijken de verhaaltjes die gespeeld worden zeer sterk op elkaar.

Het echte Jan Klaassenspel is toch heel anders dan het Jan Klaassen en Katrijn wat de meesten van ons kennen. Jan Klaassen met een moralistische, educatieve boodschap. Het Jan Klaassenspel zoals dat op de Dam in Amsterdam te zien is, is toch van een heel ander kaliber. Dat is eigenlijk ook niet bedoeld voor kinderen. 

Het echt Jan Klaassenspel

Het spel zoals het zien is op de Dam kent een aantal vaste verhaallijnen en vaste figuren. Zo is er de huisbaas, de baby (van Jan en Katrijn), de generaal, de beul van Haarlem, de Duivel en de Dood van Pierlala. Een aantal van deze figuren komen ook voor in de Italiaanse en Engelse versie. Ook heeft Jan een vast attribuut bij zich en dat is de klapstok (slapstick). Hiermee slaat hij iedereen knock-out.

De cursus

De cursus bestaat uit een aantal bijeenkomsten en heel veel zelfstudie. De boeken die je moet lezen gaan vooral over de ontstaansgeschiedenis van de volkspoppenspel. Over Jan en al zijn soortgenoten in Europa. Daarnaast moet je je eigen Jan en Katrijn maken. Zoals je op de foto kan zien heb ik ze al. Maar ze zijn wat aan de kleine kant. Dan zijn ze op afstand wat moeilijker te zien. Hier komen dus nieuwe voor in de plaats. Ook lijkt mijn Jan wat meer op de Duitse Kasparl.  De cursus wordt gegeven door de huidige poppenkastspeler van de Dam, Egon Adel. Die het op zijn beurt weer heeft geleerd van Wim Kerkhove. De vorige speler van de Dam.

Trucs en techniek

Een van de redenen waarom ik me ook ga verdiepen in deze vorm van poppenspel is omdat ik nu al veel van de techniek en trucs die het Jan Klaassenspel kent al gebruik. Daarom kan het geen kwaad om er nog een aantal bij te leren en verder te perfectioneren. Dan kan ik het straks ook bij mijn andere voorstellingen bewuster inzetten. Het het is ook de bedoeling om straks een Jan Klaassenspel  op het repertoire te hebben. Het maken van een eigen Jan Klaassenscene is ook opgenomen in de Academie.

Dan te bedenken dat ik vroeger het Jan Klaassenspel niks vond. Maar dan bedoel ik die moralistische, educatieve variant, die kinderen wel even bij zal brengen hoe iets wel of niet moet.  Wim Kerkhove heb ik ooit zien spelen op het festival in Meppel en ik heb een ochtend les van hem gehad tijdens mijn studie aan de Poppentheaterwerkplaats in Amstelveen bij Amstelveens Poppentheater.

 

/door